19ο κεφάλαιο : Επιβαρυντικοί παράγοντες κατά την οδήγηση
Η κόπωση και η υπνηλία
Ο ανθρώπινος παράγοντας αποτελεί το σημαντικότερο αίτιο ατυχημάτων. Είναι σημαντικό όταν βρίσκεστε στην κυκλοφορία να έχετε επίγνωση της νοητικής και σωματικής σας κατάστασης για να παραμένετε ασφαλής και να μειώνετε έτσι την πιθανότητα ατυχήματος. Ως υπνηλία χαρακτηρίζεται η επιθυμία του ατόμου να κοιμηθεί, ενώ η κόπωση είναι αποτέλεσμα σωματικής ή νοητικής κούρασης που μπορεί να προκληθεί από οποιοδήποτε λόγο, όπως από ασθένεια, προβλήματα ψυχικής υγείας, έντονο τρόπο ζωής κ.λπ. και μπορεί να θεραπευτεί με επαρκή ξεκούραση και με δραστηριότητες χαλάρωσης, κάτι που δεν είναι εφικτό με την υπνηλία.
Τα συμπτώματα από την κούραση και την υπνηλία
Τα συμπτώματα της κόπωσης και της υπνηλίας στη συμπεριφορά του οδηγού είναι τα ακόλουθα:
1) Παρέκκλιση της πορείας του οχήματος από τη λωρίδα κυκλοφορίας, αλλά και από τον δρόμο.
2) Συχνές και περιττές αλλαγές της ταχύτητας του οχήματος.
3) Καθυστερημένη ή ελλιπής αντίδραση για την αποφυγή επικίνδυνων συμβάντων (π.χ. ανάγκη πέδησης, στροφής τιμονιού προς αποφυγή εμποδίου).
4) Δυσκολία στη συγκέντρωση ή στη διατήρηση των ματιών ανοιχτών.
5) Δυσκολία στη διατήρηση του κεφαλιού σε όρθια θέση.
6) Επαναλαμβανόμενα χασμουρητά.
7) Διάσπαση προσοχής και αποσυνδεδεμένες σκέψεις.
8) Δυσκολία ανάκλησης των συμβάντων των τελευταίων διανυθέντων χιλιομέτρων.
9) Απώλεια αναγνώρισης ενδείξεων σηματοδοτών, κυκλοφοριακών πινακίδων ή εξόδων οδών.
Η ετοιμότητα και η επαγρύπνηση
Η κόπωση και η υπνηλία επηρεάζουν αρνητικά τις οδηγικές ικανότητές σας γιατί μειώνουν:
1) Τη συγκέντρωση στην οδήγηση.
2) Την αντίληψη της κυκλοφοριακής κατάστασης και του περιβάλλοντος χώρου.
3) Τα αντανακλαστικά σας.
4) Την ικανότητά σας να αντιδράσετε σε ξαφνικά συμβάντα.
Να αποφεύγετε να ταξιδεύετε μετά από μια κουραστική μέρα ή να επιδιώκετε να ταξιδεύετε πάντα με συνοδηγό, ώστε να μπορέσει να σας αντικαταστήσει, ιδιαίτερα αν το ταξίδι είναι μεγάλο. Συστήνεται επίσης ο προγραμματισμός συχνών στάσεων (κάθε 2 h), διάρκειας τουλάχιστον 20 min η κάθε μια. Οι συνήθεις τακτικές που εφαρμόζουν οι οδηγοί όταν επέλθει κόπωση και εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια υπνηλίας, είναι πάντα αναποτελεσματικές, και είναι οι παρακάτω:
1) Άνοιγμα παραθύρου/κλιματισμού.
2) Ακινητοποίηση οχήματος και σύντομος περίπατος.
3) Χρήση ραδιοφώνου.
Η χρήση του ραδιοφώνου και το άνοιγμα του παραθύρου/κλιματισμού αποτελούν βραχυπρόθεσμες λύσεις με πολύ περιορισμένη αποτελεσματικότητα (βελτίωση της ενάργειας μόνο για λίγα λεπτά). Συνίσταται να κοιμηθείτε για 20 min τουλάχιστον, μετά να πιείτε ένα ή δυο ρόφηματα καφεΐνης και μετά από 30 min να συνεχίσετε την οδήγηση και μόνο σε περίπτωση που νιώθετε ότι είστε εναργής και συγκεντρωμένος/η.
Το αλκοόλ
Η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών επηρεάζει τις βασικές νοητικές διεργασίες που είναι απαραίτητες για την οδήγηση (αντίληψη, απόφαση και αντίδραση). Οι επιδράσεις και τα συμπτώματα που επιφέρει το αλκοόλ στον άνθρωπο διαφέρουν, ανάλογα με το ποσοστό οινοπνεύματος στον οργανισμό του. Το ποσοστό αυτό μπορεί να μετρηθεί είτε στο αίμα (Blood Alcohol Content – BAC) μέσω αιμοληψίας, όπου μετριούνται τα γραμμάρια αλκοόλ ανά λίτρο αίματος (g/l), είτε στον εκπνεόμενο αέρα (Breath Alcohol Content – BrAC) μέσω αλκοολόμετρου, όπου μετριούνται τα χιλιστογραμμάρια αλκοόλ ανά λίτρο εκπνεόμενου αέρα (mg/l). Ως γενικό κανόνα μπορούμε να θεωρήσουμε ότι η κατανάλωση τεσσάρων οινοπνευματώδη ποτών μπορεί να αυξήσει το επίπεδο BAC ενός μέσου ατόμου περίπου κατά 0,2 g/l έως 0,3 g/l. Η κατανάλωση αλκοόλ επηρεάζει την ικανότητά σας να εστιάζετε, αυξάνει τον χρόνο που απαιτείται, γι’ αυτό και μειώνει το εύρος του πλευρικού οπτικού σας πεδίου.
Όσο αυξάνεται το επίπεδο αλκοόλ, τόσο πιο θολή γίνεται η εικόνα και μειώνεται αισθητά το πλευρικό πεδίο όρασης του οδηγού. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεταορατότητα σήραγγας (tunnel vision). Δεν υπάρχει τρόπος να υπολογίσετε πόσο μπορείτε να πιείτε και να παραμείνετε κάτω από το όριο που προβλέπει ο νόμος, καθώς αυτό διαφοροποιείται ανά άτομο και εξαρτάται από παράγοντες όπως το φύλο, η ηλικία, το βάρος, ο μεταβολισμός σας, το είδος και την ποιότητα του οινοπνευματώδους ποτού, εάν έχετε καταναλώσει φαγητό πιο πριν, τη διάθεση και την ψυχολογική σας κατάσταση.
Γι’ αυτό πρέπει όταν έχετε πρόθεση να καταναλώσετε αλκοόλ να μην οδηγείτε και να έχετε κάποια εναλλακτική λύση για τη μετακίνησή σας.
Η χρήση του κινητού τηλεφώνου
Όπως ορίζει ο ΚΟΚ, η χρήση του κινητού τηλεφώνου εν ώρα οδήγησης απαγορεύεται, εκτός εάν αυτό είναι τοποθετημένο σε ειδική θέση για ανοικτή ακρόαση ή όταν χρησιμοποιείται με ασύρματο bluetooth. Επίσης, δεν επιτρέπεται η χρήση του κινητού συνδυάζοντάς το με ενσύρματα ακουστικά τύπου hands free. Η χρήση κινητού τηλεφώνου κατά την οδήγηση, με ή χωρίς ακουστικά («hands-free»), προκαλεί καθυστέρηση των αντιδράσεων του
οδηγού αντίστοιχη με αυτή που συμβαίνει όταν ο οδηγός έχει στο αίμα του συγκέντρωση αλκοόλ 0,8 g/l. Παρόλο που ο νόμος λοιπόν επιτρέπει τη χρήση κινητού σε ανοιχτή ακρόαση, δεν ενδείκνυται να χρησιμοποιείτε το κινητό σας ενώ οδηγείτε, καθώς η μεγαλύτερη επικινδυνότητα έγκειται στο ότι όταν μιλάτε στο κινητό (έστω και σε ανοιχτή ακρόαση ή με τη χρήση ασύρματου Bluetooth):
1) Δεν έχετε καλή αντίληψη του τι συμβαίνει στον δρόμο.
2) Δεν προσέχετε τις πινακίδες.
3) Δεν διατηρείτε σταθερή ταχύτητα και κατάλληλη θέση στη λωρίδα κυκλοφορίας.
4) Είναι πιθανό να μην διατηρείτε την απόσταση ασφαλείας από το προπορευόμενο όχημα.
5) Δεν έχετε καλά αντανακλαστικά.
6) Αισθάνεστε περισσότερο άγχος.
Φάρμακα και άλλες τοξικές ουσίες
Φάρμακα και οδήγηση
Κάποιες κατηγορίες φαρμάκων επηρεάζουν την εγρήγορσή σας και την ικανότητά σας να οδηγήσετε. Γι’ αυτόν το λόγο είναι σημαντικό να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας και να διαβάσετε τις οδηγίες χρήσης τους, για να διαπιστώσετε εάν η λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων μπορεί να σας επηρεάσει στην οδήγηση. Ενδεικτικά οι κατηγορίες φαρμάκων που επηρεάζουν την ικανότητα οδήγησης και αυτό αναφέρεται στις οδηγίες χρήσης, είναι οι παρακάτω:
1) Αναισθητικά: Στοχεύουν στην καταστολή και πρέπει να αποφευχθεί η οδήγηση για όσο σας το συστήσει ο γιατρός και για τουλάχιστον ένα 24ωρο.
2) Αγχολυτικά και αντιψυχωσικά: Λαμβάνονται για θεραπεία ψυχικών παθήσεων και ψυχολογικών προβλημάτων και είναι κατά κανόνα πολύ επικίνδυνα για την οδήγηση.
3) Αντιεπιληπτικά: Επηρεάζουν σημαντικά, όπως άλλωστε και η ίδια η πάθηση (επιληψία) την οδήγηση, γι’ αυτό σε περίπτωση εμφάνισης επιληπτικών κρίσεων η οδήγηση πρέπει να διακόπτεται μέχρι να το επιτρέψει και πάλι ο γιατρός.
4) Αντιυπερτασικά: Γίνεται η λήψη τους για καταπολέμηση της υπέρτασης. Μερικά όμως από αυτά έχουν πιθανές παρενέργειες, όπως κόπωση και υπνηλία.
5) Αντιδιαβητικά: Η ινσουλίνη και άλλα αντίστοιχα φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα υπογλυκαιμίας και ζαλάδας, με επιπτώσεις στην οδήγηση.
6) Αντισταμινικά: Αυτή η κατηγορία φαρμάκων λαμβάνεται για την καταπολέμηση αλλεργιών, βρογχικού άσθματος κ.ά. Κάποια από αυτά, σε υψηλές δόσεις, μπορεί να επηρεάσουν την ικανότητα οδήγησης.
7) Αντιεμετικά: Κάποια προκαλούν, μεταξύ άλλων, υπνηλία και αδυναμία συγκέντρωσης.
Οι συνδυασμοί διαφορετικών φαρμάκων μπορεί να επηρεάσουν ακόμη πιο
αρνητικά την ικανότητα οδήγησης, για αρκετές ώρες μετά την κατανάλωσή τους.
Άλλες τοξικές ουσίες
Η χρήση ναρκωτικών ουσιών, εκτός από απαγορευμένη και επιβλαβής για τον ανθρώπινο οργανισμό, απειλεί την ίδια την ανθρώπινη ζωή. Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο όταν συνδυάζεται με την οδήγηση. Οι επιπτώσεις των ναρκωτικών ουσιών στην ικανότητα οδήγησης είναι σημαντι-
κές. Οι συνδυασμένες επιπτώσεις των ναρκωτικών ουσιών με αλκοόλ είναι ακόμη πιο σοβαρές, μπορούν δε να πολλαπλασιαστούν, ακόμη και με κατανάλωση μικρής ποσότητας αλκοόλ.
Να θυμάστε:
1) Δεν οδηγείτε ποτέ υπό την επήρεια κάποιας ναρκωτικής ουσίας.
2) Δεν πρέπει να μπείτε σε αυτοκίνητο οδηγού που γνωρίζετε ή καταλαβαίνετε από τα συμπτώματα που παρατηρείτε στη συμπεριφορά του, ότι έχει κάνει χρήση κάποιας ναρκωτικής ουσίας.
3) Δεν καταναλώνετε φαρμακευτικές ουσίες και χάπια που έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ικανότητά σας να οδηγήσετε.
4) Αποφεύγετε να οδηγείτε, οδηγείτε πολύ προσεκτικά ή σταματάτε σε ασφαλές σημείο όταν παρατηρήσετε ότι κάποιος οδηγός υπό την επήρεια ουσιών απειλεί την ασφαλή σας μετακίνηση.
Κατά την οδήγηση, υπάρχουν πολλοί επιβαρυντικοί παράγοντες που μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο ατυχημάτων. Ορισμένοι από αυτούς περιλαμβάνουν:
- Κόπωση: Η κόπωση μπορεί να μειώσει την επαγρύπνηση και τον χρόνο αντίδρασης, καθιστώντας τον οδηγό λιγότερο αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση απροσδόκητων καταστάσεων στο δρόμο.
- Υπνηλία: Η έλλειψη ύπνου μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια προσοχής, αυξημένο χρόνο αντίδρασης και ακόμη και στιγμιαία απώλεια συνειδητότητας (ναρκούμενος ύπνος) ενώ ο οδηγός είναι στο τιμόνι.
- Αλκοόλ: Η κατανάλωση αλκοόλ επηρεάζει την αντίληψη, την αντίδραση και τις κινητηριακές δεξιότητες, μειώνοντας την ικανότητα του οδηγού να λειτουργεί ασφαλώς ένα όχημα.
- Χρήση κινητού τηλεφώνου: Η χρήση κινητού τηλεφώνου κατά την οδήγηση αποσπά την προσοχή του οδηγού από τον δρόμο, αυξάνοντας τον κίνδυνο ατυχημάτων. Ακόμη και η χρήση hands-free συσκευών μπορεί να αποσπάσει την προσοχή από τον οδικό χώρο.
Είναι σημαντικό για κάθε οδηγό να γνωρίζει αυτούς τους παράγοντες και να αποφεύγει την οδήγηση όταν επηρεάζεται από κόπωση, υπνηλία, αλκοόλ ή τη χρήση κινητού τηλεφώνου. Η ασφάλεια στον δρόμο πρέπει να είναι πάντα η πρώτη προτεραιότητα.
Η απόσπαση προσοχής κατά την οδήγηση αναφέρεται σε οποιαδήποτε δραστηριότητα που αποσπά την προσοχή του οδηγού από τον οδικό χώρο και την οδήγηση.
Αυτό μπορεί να συμβεί για πολλούς λόγους, όπως η χρήση κινητού τηλεφώνου, η συζήτηση με επιβάτες, η ρύθμιση του ραδιοφώνου, η αναζήτηση κάποιου αντικειμένου στο εσωτερικό του αυτοκινήτου κλπ.
Κάθε φορά που η προσοχή του οδηγού αποσπάται από την οδήγηση, αυξάνεται ο κίνδυνος ατυχημάτων, καθώς ο χρόνος αντίδρασης μειώνεται και η ικανότητα να αντιδράσει αποτελεσματικά σε απροσδόκητες καταστάσεις στο δρόμο μειώνεται.
Είναι σημαντικό για τους οδηγούς να παραμένουν επικεντρωμένοι στην οδήγηση και να μειώνουν τις αποσπάσεις προσοχής όσο το δυνατόν περισσότερο.
Η χρήση φαρμάκων και άλλων τοξικών ουσιών κατά την οδήγηση αποτελεί σοβαρό πρόβλημα ασφάλειας στον δρόμο. Αυτές οι ουσίες μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την ικανότητα του οδηγού να λειτουργεί ασφαλώς ένα όχημα. Ορισμένα από τα πιο κοινά προβλήματα που προκαλούνται από τη χρήση φαρμάκων και τοξικών ουσιών κατά την οδήγηση περιλαμβάνουν:
- Μειωμένος χρόνος αντίδρασης: Πολλά φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν ναρκωτική επίδραση, μειώνοντας την ταχύτητα αντίδρασης του οδηγού.
- Μειωμένη συγκέντρωση: Ορισμένα φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν ζάλη, ναυτία ή κατάποση, επηρεάζοντας την ικανότητα του οδηγού να διατηρήσει τη συγκέντρωσή του στο οδόστρωμα.
- Αποσπασμένη προσοχή: Η χρήση φαρμάκων μπορεί να οδηγήσει τον οδηγό να αφαιρέσει την προσοχή του από τον δρόμο, αναζητώντας για παράδειγμα το ενδεχόμενο παρενέργειες ή αποτελέσματα του φαρμάκου που πήρε.
- Αυξημένος κίνδυνος ατυχημάτων: Η συνδυασμένη επίδραση αλκοόλ και φαρμάκων είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη και μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά ατυχήματα.
Για να αποφευχθούν αυτά τα προβλήματα, είναι σημαντικό οι οδηγοί να είναι ενήμεροι για τυχόν παρενέργειες των φαρμάκων που λαμβάνουν και να συμβουλεύονται τον γιατρό τους ή τον φαρμακοποιό τους πριν από την οδήγηση. Επίσης, πρέπει να αποφεύγουν τη χρήση φαρμάκων που προκαλούν ναρκωτική επίδραση και να τηρούν πάντα τις οδηγίες του γιατρού τους.
Αυτά τα στοιχεία αποτελούν πραγματικούς και σοβαρούς κινδύνους κατά την οδήγηση. Ο μειωμένος χρόνος αντίδρασης σημαίνει ότι ο οδηγός αντιδρά πιο αργά σε απροσδόκητες καταστάσεις στον δρόμο, όπως ένα παιδί που διασχίζει απότομα ή ένα αυτοκίνητο που φρενάρει απότομα μπροστά του. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά ατυχήματα, καθώς ο οδηγός δεν έχει τη δυνατότητα να αντιδράσει επαρκώς για να αποφύγει τον κίνδυνο.
Επίσης η μειωμένη συγκέντρωση αποτελεί έναν κίνδυνο, καθώς ο οδηγός πρέπει να είναι πλήρως συγκεντρωμένος στον δρόμο και στην οδήγηση του οχήματος του. Η έλλειψη συγκέντρωσης μπορεί να οδηγήσει σε λάθη και αναποτελεσματικές αντιδράσεις σε κρίσιμες καταστάσεις.
Η αποσπασμένη προσοχή, όπως αναφέρεις, είναι ένα άλλο σοβαρό πρόβλημα. Ο οδηγός πρέπει να είναι πλήρως αφοσιωμένος στην οδήγηση και να αντιδρά στις καταστάσεις του δρόμου με ευαισθησία και έγκαιρα. Η αποσπασμένη προσοχή, όπως η χρήση κινητού τηλεφώνου ή η συζήτηση με επιβάτες, μπορεί να μειώσει την ικανότητα του οδηγού να αντιληφθεί και να αντιδράσει σε κινδύνους.
Τέλος, ο αυξημένος κίνδυνος ατυχημάτων είναι αποτέλεσμα των προαναφερθέντων παραγόντων. Όταν ένας οδηγός έχει μειωμένη ικανότητα αντίδρασης, συγκέντρωσης και προσοχής, ο κίνδυνος να εμπλακεί σε ατύχημα αυξάνεται σημαντικά. Και επειδή οι αυτοκινητιστικοί ατυχηματισμοί μπορούν να έχουν σοβαρές συνέπειες για τη ζωή και την υγεία, είναι ζωτικής σημασίας να αποφεύγουμε κάθε πιθανό παράγοντα κινδύνου κατά την οδήγηση.
