20ο κεφάλαιο : Άτομα με Αναπηρία (ΑμεΑ)
1) Τυπικά συστήματα υποβοήθησης οδηγών με αναπηρία
Διεθνώς, έχουν αναπτυχθεί συστήματα που είτε μειώνουν τη σωματική προσπάθεια που απαιτείται για τον έλεγχο και/ή τη λειτουργία ενός οχήματος, είτε αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι πρωτοβουλίες του οδηγού εφαρμόζονται στα συστήματα ελέγχου του οχήματος. Η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών διευρύνει τις ευκαιρίες για τα ΑμεΑ, ώστε να μπορούν να οδηγούν αυτοκίνητα, μέσω προσαρμοσμένων προϊόντων και συσκευών ειδικά κατασκευασμένων, γι’ αυτόν το σκοπό, που σήμερα πια τοποθετούνται κυρίως σε αυτοκίνητα με αυτόματο κιβώτιο ταχυτήτων.
Κάποια από τα πιο διαδεδομένα παρουσιάζονται παρακάτω:
1) Ειδικά χειριστήρια (μοχλοί) χεριών ή ποδιών. Τα συστήματα αυτά έχουν σχεδιαστεί για άτομα με αναπηρία στα άκρα. Υπάρχουν διαθέσιμοι διάφοροι τύποι χειριστηρίων, όπως μοχλός για ευκολότερη χρήση του χειρόφρενου, ειδικό χειριστήριο για επιτάχυνση, για φρένο, για αλλαγή ταχύτητας ή για πραγματοποίηση αλλαγής κατεύθυνσης. Τα ειδικά χειριστήρια περιλαμβάνουν:
α) Βοηθήματα τύπου joystick, για ενέργειες όπως η πέδηση και η επιτάχυνση ή ακόμα και γι’ αλλαγή κατεύθυνσης.
β) Επέκταση των πεντάλ πέδησης και επιτάχυνσης με τη βοήθεια ειδικών ράβδων για οδηγούς με κοντά κάτω άκρα.
γ) Ειδικό πεντάλ για αλλαγή της κατεύθυνσης του οχήματος, το οποίο ο οδηγός χειρίζεται με το πόδι, γι’ άτομα με αναπηρία στα άνω άκρα.
δ) Σύστημα περιστρεφόμενης πλάκας, η οποία επίσης χρησιμοποιείται για την αλλαγή κατεύθυνσης με τα πόδια.
2) Τεχνικά βοηθήματα οδηγών με αναπηρία για την είσοδο/έξοδό τους από το αυτοκίνητο. Η είσοδος ή/και η έξοδος ενός οδηγού με αναπηρία από το όχημα του μπορεί να καταστεί δύσκολη. Γι’ αυτόν το λόγο έχουν αναπτυχθεί κάποια ειδικά συστήματα υποβοήθησης, τα οποία τοποθετούνται στο όχημα και ενισχύουν/διευκολύνουν τον οδηγό κατά την επιβίβαση/αποβίβασή του από αυτό. Κάποια τέτοια συστήματα είναι τα παρακάτω:
1) Περιστρεφόμενο κάθισμα
2) Αναβατήρας οδηγού
3) Αναβατήρας ποδιών
4) Ράβδος κλεισίματος πόρτας
5) Σανίδα ολίσθησης
2) Συστήματα αποθήκευσης και μεταφοράς αναπηρικού αμαξιδίου
Επιπλέον, υπάρχουν διαθέσιμα συστήματα για την αποθήκευση του αναπηρικού αμαξιδίου σε ένα αυτοκίνητο, καθώς είναι έντονη η ανάγκη για διαθέσιμο χώρο γύρω από το όχημα για τη διευκόλυνση του ατόμου με αναπηρία. Ενδεικτικά, κάποια από αυτά είναι τα παρακάτω:
1) Σύστημα ανύψωσης αναπηρικού αμαξιδίου.
2) Ράμπες αποθήκευσης αναπηρικού αμαξιδίου.
3) Σύστημα αποθήκευσης τροχαλίας για αναπηρικό αμαξίδιο.
4) Ειδικά προσαρμοσμένες ράγες καθισμάτων για αποθήκευση αναπηρικού αμαξιδίου.
5) Αυτόματο σύστημα για αποθήκευση του αναπηρικού αμαξιδίου στο μπροστινό κάθισμα.
6) Μεταφορά του αναπηρικού αμαξιδίου στην οροφή του αυτοκινήτου.
Πρέπει να επισημανθεί ότι τα είδη του εξοπλισμού που περιγράφονται παραπάνω αποτελούν ενδεικτικά παραδείγματα υποβοήθησης οδηγών με κινητική αναπηρία. Η υπόδειξη των απαιτούμενων τεχνικών βοηθητικών μέσων και των διασκευών του οχήματος του εκάστοτε οδηγού-ΑμεΑ, γίνεται μόνο σε κατάλληλα συνεργεία αυτοκινήτων, εξασφαλίζοντας την ασφάλεια και την σωστή ρύθμισή τους, και πάντα με βάση τις υποδείξεις πιστοποιημένων φορέων και τις οδηγίεςτων γιατρών, που προκύπτουν από την αξιολόγηση των δυνατοτήτων και των περιορισμών του κάθε υποψηφίου οδηγού ΑμεΑ.
Σήμανση για τη στάθμευση επιβατικών οχημάτων ΑμεΑ
Για την στάθμευση των αυτοκινήτων των ατόμων με κινητική αναπηρία απαιτείται ειδικά διαμορφωμένος χώρος με μεγαλύτερες διαστάσεις από τις συνηθισμένες θέσεις στάθμευσης (περίπου 3,50 m x 5,00 m), ενώ επίσης απαιτείται να εξασφαλίζεται και η ανεμπόδιστη πρόσβαση σε αυτόν . Επιπλέον, χώροι στάθμευσης αυτοκινήτων ατόμων με αναπηρία παράλληλοι με το πεζοδρόμιο πρέπει να αποφεύγονται. Παρόλα αυτά, εάν αυτό δεν καθίσταται δυνατό, τότε το μήκος της ειδικής αυτής θέσης πρέπει να είναι τουλάχιστον 6,00 m, ώστε να εξασφαλίζεται η διέλευση του ατόμου ανάμεσα από δύο σταθμευμένα –το ένα πίσω από το άλλο– αυτοκίνητα. Παράλληλα, για την σύνδεση της στάθμης αυτού του χώρου στάθμευσης με τυχόν παρακείμενο πεζοδρόμιο θα πρέπει να υπάρχει διαθέσιμος διάδρομος, πλάτους τουλάχιστον 1,50 m. Σύμφωνα με τον ΚΟΚ προβλέπεται ειδική σήμανση των θέσεων στάθμευσης επιβατηγών αυτοκινήτων ατόμων με αναπηρία, όπως περιγράφεται στη συνέχεια.
Η κατακόρυφη σήμανση αυτή πρέπει να τοποθετείται σε εμφανές σημείο, ενώ πρέπει να συνοδεύεται και από οριζόντια σήμανση με το Διεθνές Σύμβολο Προσβασιμότητας και φέροντας επικάλυψη χρώματος μπλε σε όλη την επιφάνεια της θέσης στάθμευσης. Στις θέσεις αυτές μπορούν να σταθμεύουν τα οχήματα, που οι κάτοχοί τους διαθέτουν την ειδική άδεια (Δελτίο Στάθμευσης ΑμεΑ), ενώ απαγορεύεται η στάθμευση άλλων αυτοκινήτων. Το σήμα αυτό χορηγείται από τις αρμόδιες Υπηρεσίες Μεταφορών και Επικοινωνιών των Περιφερειακών Ενοτήτων της χώρας και πρέπει
να τοποθετείται στο άνω δεξί μέρος του πίσω τζαμιού του οχήματος. Η διαδικασία χορήγησης θέσης στάθμευσης ΑμεΑ, απαιτεί μία σειρά ενεργειών, τις οποίες πρέπει να διενεργήσει ο ίδιος ο ενδιαφερόμενος. Αρμόδιος φορέας για την έγκριση της αίτησης χορήγησης στάθμευσης ΑμεΑ είναι ο εκάστοτε Δήμος του οδηγού ΑμεΑ. Είναι πολύ σημαντικό να σημειωθεί ότι η κυκλοφορία και η στάθμευση των οχημάτων των ΑμεΑ συχνά δυσχεραίνεται πολύ, επειδή οι λοιποί χρήστες σταθμεύουν στις θέσεις στάθμευσης που είναι χαρακτηρισμένες για τα αυτοκίνητάτους ή πολύ κοντά στις θέσεις αυτές και προς την πλευρά του οδηγού, με συνέπεια η επιβίβαση και αποβίβασή τους να είναι πρακτικά αδύνατη. Στις θέσεις στάθμευσης για ΑμεΑ, πρέπει να αφήνετε τουλάχιστον 1 m απόσταση γύρω από το αυτοκίνητο, προκειμένου ο οδηγός (π.χ. άτομο με αναπηρικό αμαξίδιο) να καταφέρει να επιβιβαστεί και να αποβιβαστεί με το αναπηρικό του αμαξίδιο και να κυκλοφορήσει. Η κατάληψη χώρου που προορίζεται αποκλειστικά για στάθμευση αυτοκινήτου ΑμεΑ έχει ως συνέπεια να αποκλείει τη δυνατότητα του ΑμεΑ να διεκπεραιώσει μερικές από τις ζωτικές του ανάγκες.
Η οδήγηση για άτομα με αναπηρία μπορεί να απαιτεί ειδικές προσαρμογές και εξοπλισμό, ανάλογα με τον τύπο και το βαθμό της αναπηρίας τους. Ορισμένα άτομα με αναπηρία μπορούν να οδηγούν κανονικά, ενώ άλλοι μπορεί να χρειάζονται ειδικό εξοπλισμό ή προσαρμογές στο όχημα για να τους διευκολύνουν κατά την οδήγηση.
Ο ειδικός εξοπλισμός και οι προσαρμογές μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Συστήματα ελέγχου και τιμονιού: Αυτά τα συστήματα μπορούν να επιτρέψουν σε άτομα με αναπηρία στα άνω άκρα να ελέγχουν το όχημα με τα πόδια τους ή με άλλα ειδικά συστήματα ελέγχου.
- Ειδικές προσαρμογές για προσβάσιμοτητα: Αυτές οι προσαρμογές μπορούν να περιλαμβάνουν αναβαθμισμένα συστήματα ανύψωσης για την εισαγωγή και έξοδο ατόμων με αναπηρία, καθώς και άλλες προσαρμογές για να διευκολύνουν την πρόσβαση και την έξοδο από το όχημα.
- Ειδικά χειριστήρια και πεντάλ: Αυτά τα χειριστήρια και πεντάλ είναι σχεδιασμένα για άτομα με αναπηρία στα κάτω άκρα και τους επιτρέπουν να ελέγχουν το όχημα χρησιμοποιώντας τα χέρια τους.
- Χειροκίνητα Τιμόνια: Τα χειροκίνητα τιμόνια μπορούν να είναι ειδικά σχεδιασμένα για να παρέχουν επιπλέον εύκολη πρόσβαση και έλεγχο για άτομα με περιορισμένη κινητικότητα στα άνω άκρα.
- Ηλεκτρονικά Χειριστήρια: Αυτά τα συστήματα ελέγχου επιτρέπουν στους οδηγούς να λειτουργούν τα διάφορα κουμπιά και τις λειτουργίες του αυτοκινήτου χρησιμοποιώντας ειδικά χειριστήρια, όπως λεβιέδες ή ποτενσιόμετρα.
- Ηλεκτρικά Τιμόνια: Αυτά τα τιμόνια μπορούν να προσαρμοστούν ώστε να παρέχουν εύκολο και άνετο χειρισμό, με μηχανικές ή ηλεκτρονικές προσαρμογές για τη ρύθμιση της θέσης και της κλίσης τους.
- Συστήματα Συμπίεσης Φρένων και Πεντάλ: Αυτά τα συστήματα επιτρέπουν σε άτομα με περιορισμένη δύναμη στα πόδια να χρησιμοποιούν τα φρένα και τα γκάζια με μεγαλύτερη ευκολία.
- Χειροκίνητα Πεντάλ: Αυτά τα πεντάλ συνήθως έχουν μεγαλύτερο μέγεθος ή ειδική σχεδίαση για να επιτρέπουν εύκολη πρόσβαση και χειρισμό από άτομα με περιορισμένη κινητικότητα στα πόδια.
- Ηλεκτρονικά Πεντάλ: Αυτά τα πεντάλ ελέγχονται μέσω ηλεκτρονικών συστημάτων και μπορούν να προσαρμοστούν σε διάφορες ανάγκες. Επιτρέπουν τον ελέγχο των φρένων και του γκαζιού με μεγαλύτερη ευκολία για άτομα με περιορισμένη κινητικότητα.
- Συστήματα Αυτόματης Μετάδοσης: Η χρήση ενός αυτόματου κιβωτίου ταχυτήτων μπορεί να διευκολύνει την οδήγηση για άτομα με περιορισμένη κινητικότητα στα πόδια, αφού δεν απαιτείται χρήση του συμπλέκτη και του πεντάλ του γκαζιού.
- Ειδικές Προσαρμογές Πεντάλ: Μπορεί να υπάρχουν ειδικά πεντάλ που προσαρμόζονται σε άλλες μορφές ειδικών χειριστηρίων, όπως λεβιέδες ή ποτενσιόμετρα, για να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένες ανάγκες οδήγησης.
- Αυτόματες μετατροπές: Οι αυτόματες μετατροπές μπορούν να διευκολύνουν την οδήγηση για άτομα με αναπηρία στα άνω άκρα ή σε άλλους περιορισμούς κίνησης.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η επιτροπή οδήγησης για άτομα με αναπηρία μπορεί να απαιτεί ειδική άδεια ή πιστοποίηση, ανάλογα με τη χώρα και τους νόμους της. Επίσης, η εκπαίδευση και η κατάρτιση είναι σημαντικές για να εξασφαλιστεί η ασφάλεια και η επιδεξιότητα κατά την οδήγηση για άτομα με αναπηρία.
